Bilişsel çarpıtmalar, kişinin kendisi, başkaları ve dünya hakkında olumsuz ve irrasyonel düşüncelere ve inançlara yol açabilen düşünce kalıplarıdır. Bu düşünce kalıpları, kaygı ve depresyon gibi zihinsel sağlık sorunlarına katkıda bulunabilir ve ayrıca kişinin davranışlarını ve başkalarıyla etkileşimlerini etkileyebilir.
İşte bazı yaygın bilişsel çarpıtma türleri:
Ya hep ya hiç düşüncesi: Olayları orta yol ya da gri tonlar olmadan ya siyah ya da beyaz olarak görmek. Bu, katı düşünmeye ve farklı bakış açılarını görememeye yol açabilir.
Aşırı genelleme: Tek bir olumsuz olay veya deneyime dayanarak geniş sonuçlar çıkarmak ve bu sonuçları diğer durumlara ve insanlara uygulamak. Bu, olumsuz kendi kendine konuşmaya ve umutsuzluk veya çaresizlik hissine yol açabilir.
Zihinsel filtreleme: Bir durumun veya deneyimin yalnızca olumsuz yönlerine odaklanırken olumlu yönlerini göz ardı etmek. Bu, kendisi, başkaları ve dünya hakkında çarpık ve olumsuz bir algıya yol açabilir.
Olumlu olanı diskalifiye etmek: Olumlu deneyimleri veya başarıları göz ardı etmek ve bunun yerine yalnızca kişinin veya kişinin durumunun olumsuz yönlerine odaklanmak. Bu, düşük benlik saygısına ve motivasyon eksikliğine yol açabilir.
Kişiselleştirme: Bu inancı destekleyecek hiçbir kanıt olmasa bile kişinin olumsuz olay veya durumlardan sorumlu olduğunu varsayma. Bu, suçluluk ve kendini suçlama duygularına yol açabilir.
Felaketleştirme: Bir durumun olası olumsuz sonuçlarını abartmak ve olası en kötü senaryoyu varsaymak. Bu, artan kaygıya ve bunalmışlık hissine yol açabilir.
Duygusal muhakeme: Kanıtları veya alternatif bakış açılarını dikkate almadan, kişinin duygularının gerçekliğin doğru bir yansıması olduğuna inanması. Bu, kişinin duygularına dayalı irrasyonel düşünce ve davranışlara yol açabilir.
Etiketleme: Kişinin davranışlarına veya algılanan eksikliklerine dayalı olarak kendine veya başkalarına olumsuz etiketler veya yargılar uygulamak. Bu, olumsuz bir öz imaja ve utanç duygusuna yol açabilir.
Yapmalı ifadeleri: Kendine veya başkalarına katı beklentiler empoze etmek ve bu beklentiler karşılanmadığında suçluluk veya başarısızlık duygusu hissetmek. Bu, hayal kırıklığı duygularına ve öz-şefkat eksikliğine yol açabilir.
Bu bilişsel çarpıtmaların farkına vararak ve onlara meydan okumayı öğrenerek, bireyler zihinsel sağlıklarını iyileştirebilir ve kendileri, başkaları ve çevrelerindeki dünya hakkında daha gerçekçi ve uyarlanabilir düşünme yolları geliştirebilirler. Bir ruh sağlığı uzmanı, bireylerin bilişsel çarpıtmalarını destekleyici ve yapıcı bir şekilde tanımlamasına ve bunlarla mücadele etmesine yardımcı olabilir.
